چای و دمنوش
انواع گیاهان دارویی چه زمانی برداشت می‌شوند؟!
مهر
گیاهان دارویی، گزینه‌های بسیاری از ما برای درمان بیماری‌ها و حفظ سلامتی هستند. طبیعتاً اهمیت و نقش این گیاهان در سلامت ما نباید نادیده گرفته شود. اما سوالی که اغلب ما داریم این است: “زمان مناسب برای برداشت گیاهان دارویی چیست؟”
از زمان‌های قدیم، انسان‌ها از گیاهان دارویی به عنوان درمان‌هایی برای بیماری‌ها و مشکلات سلامتی خود استفاده می‌کردند. اما برداشت درست گیاهان دارویی نیاز به دقت دارد. زمان برداشت این گیاهان بر اساس نوع گیاه، قسمت مورد استفاده و همچنین منطقه جغرافیایی ممکن است متغیر باشد.
در ادامه به برخی اصول عمومی برای برداشت گیاهان دارویی خواهیم پرداخت:
- شناخت گیاه: برای برداشت گیاهان دارویی، باید ابتدا گیاه مورد نظر را بشناسید. تشخیص درست گیاه و مطالعه در مورد ویژگی‌های آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
- زمان رسیدگی: زمان برداشت بستگی به نوع گیاه دارویی دارد. برخی گیاهان را در بهار برداشت می‌کنند، در حالی که برخی دیگر در تابستان یا پاییز قابل برداشت هستند.
- قسمت مناسب: بعضی گیاهان دارویی برگ‌ها، گل‌ها، ریشه‌ها یا سایر اجزا را برای درمان استفاده می‌کنند. بنابراین، برای برداشت باید قسمت مورد نیاز را انتخاب کنید.
- زمان برداشت در روز: زمان برداشت گیاهان معمولاً در روز صبح زود یا در عصر پیشنهاد می‌شود. در این زمان‌ها میزان رطوبت گیاه کمتر است و ترکیبات مفید در آن‌ها بیشتر تراکم دارند.
- استفاده از وسایل مناسب: برای برداشت گیاهان دارویی، از وسایل تیز و تمیز استفاده کنید تا به گیاه آسیب نبیند.
- حفظ محیط زیست: هنگام برداشت گیاهان دارویی، محیط زیست را نیز در نظر بگیرید و گیاهان را با مراقبت از محیط زیست برداشت کنید تا به تنوع زیستی و حفظ طبیعت کمک کنید.
- خشک کردن یا استفاده فوری: بعد از برداشت، گیاهان را باید به موقع خشک کنید یا برای استفاده فوری استفاده کنید. اگر گیاهان خشک شوند، آن‌ها را در محیطی تاریک و خشک نگهدارید.
در این مقاله از وبلاگ فروشگاه آنلاین ادویه جات شریفیان، می خواهیم زمان برداشت انواع گیاهان دارویی را با هم بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
ریشه‌ها و ریزوم‌ها
بسیاری از گیاهان دارویی بخاطر ریشه‌هایشان کاشته می‌شوند و برخی ریزوم هستند.
ریزوم (یا زمین ساقه) در گیاه‌شناسی، به ساقه‌های زیر زمینی در برخی از گیاهان گفته می‌شود مانند زنجبیل.
گیاهانی که ریشه یا ریزوم آن‌ها دارای خاصیت دارویی است، بسته به شرایط اقلیمی معمولاً در فصل زمستان یا بهار کاشته می‌شوند و معمولاً در اواخر پاییز بعد از اتمام رشد و نمو و زمان استراحت گیاه برداشت می‌شوند.
نکته بسیار مهم دربرداشت این نوع گیاهان دارویی، این است که اگر برداشت آن‌ها زودتر از موعد انجام شود، پس از اتمام فرآوری (و خشکاندن در بعضی موارد) محصول نرم و اسفنجی یا پفکی می‌شود، کیفیت خوبی نخواهد داشت و به راحتی خرد خواهد شد.
اگر هم برداشت ریشه و ریزوم‌ها از زمان مقتضی رد شده و دیرتر جمع شوند، محصول سفت و قابل استفاده نخواهد بود.
برای برداشت ریشه و ریزوم‌ها باید در نظر داشت این کار بایستی در زمانی انجام شود که بخش‌های هوایی گیاه غیرفعال شده و اواخر فصل رشد آن است.
ریشه و ریزوم گیاهان یک ساله قبل از گل‌دهی، گیاهان دوساله بعد از اتمام مرحله رشد و نمو سال اول و گیاهن چند ساله در بهار (قبل از شروع رشد و نمو سالانه) و در پاییز (بعد از رشد و نمو سالانه) صورت می‌گیرد.
برگ‌ها
برگ بسیاری از گیاهان یا درختان دارای خاصیت دارویی است.
برگ‌های دارویی در برخی گیاهان در سال اول و در برخی در سال دوم رشد و در برخی در هر دو سال چیده می‌شوند و قابل استفاده‌اند.
معمولاً بهترین زمان برداشت برگ گیاهان دارویی، زمان گل‌دهی آن‌هاست. پس برداشت این نوع وابسته به رشد گل آن گیاه خواهد بود.
اما برگ برخی گیاهان مثل اکالیپتوس، برگ بو و سرو را در زمان رسیدگی در هر زمان از طول سال برداشت می‌کنند.
پوست‌ها
در برخی موارد این پوست گیاه یا درخت است که خاصیت دارویی دارد، مثل دارچین.
در کل پوست، ریشه و ساقه گیاهان دارویی که دارای مواد رزینی (مثل سقز) هستند را در فصل بهار و ما بقی را در پاییز یا زمستان برداشت می‌کنند.
معمولاً پوست گیاهان مسن ارزش بیش‌تری نسبت به گیاهان جوان از نظر اقتصادی و دارویی دارند.
معمولاً برای برداشت در زمان صحیح پوست‌های دارویی بسته به شرایط گیاه یا در فصل بهار و قبل از شروع فعالیت گیاه اقدام به چیدن پوست آن می‌کنند و یا در پاییزو زمانی که شیره گیاه به حداقل خود می‌رسد تا آسیب کم‌تری به گیاه وارد شود.
باید توجه داشت، برای حفظ سلامت گیاه بهتر است در زمان برداشت، تمام پوست آن چیده نشود و مقداری از آن باقی بماند.
گل‌ها
در برخی گیاهان، این خود گل است که دارای خاصیت دارویی است.
فصل شکفتن گل‌ها در گیاهان دارویی بسته به نوع متفاوت است و فصل خاصی ندارد. اما کمتر گیاهی وجود دارد که گل آن در فصل زمستان بروید.
معمولاً گل‌ها در هوای سرد و خشک اوایل صبحگاه و بعد از ناپدید شدن شبنم‌ها چیده می‌شوند.
در کل گلهای دارویی بسته به نوع به دو صورت چیده می‌شوند:
- در مرحله گل‌دهی بلافاصله قبل از باز شدن (یا شکفتن)
- و یا در آستانه‌ی باز شدن (ناشکفته)
سرشاخه‌های گل‌دار گیاهانی مثل آویشن، زوفا، ریحان و… زمانی که گل در شرف شکفته شدن کامل است، برداشت می‌شوند.
دانه‌ها
بسیاری از گیاهان دارای دانه‌های با خاصیت درمانی هستند، مانند سیاه‌دانه، هل، تخم‌شربتی، دانه چیا و… .
در کل معمولاً دانه‌ها بعد از رسیدن و ریزش دانه‌ها روی زمین برداشت می‌شوند.
اما زمان برداشت دقیقی برای کل دانه‌های دارویی نمی‌توان ذکر کرد، چون با توجه به نوع بذر، نوع آب و هوا و شرایط جوی منطقه کشت و… این زمان می‌تواند برای هر محصول فرق داشته باشد.
میوه‌ها
میوه‌هایی که خاصیت دارویی دارند، با توجه به تمایل می‌توانند به صورت تازه (آب‌دار) و یا خشک شده صرف شوند.
میوه‌های آب‌دار را معمولاً زمانی که کاملاً رسیده برداشت می‌کنند.
میوه‌ها خشک هم به دو نوع خشک می‌شوند:
- قبل از خارج شدن دانه از گیاه و در پاییز به‌صورت کاملاً خشک از روی گیاه برداشت می‌شوند. مانند بادیان ستاره‌ای (انیسون) و …
- بعضی هم بعد از چیدن به‌صورت آب‌دار، خشک می‌شوند. مانند سیب یا به خشک.
صمغ‌ها
اَنگُم یا رزین یا صمغ به شیره درختان گفته می‌شود که اغلب در فصل بهار از شاخه‌ها و تنه درختان خارج می‌شود.
معمولاً صمغ را با ایجاد یک شکاف یا سوراخ و آویختن یا چسباندن یک فنجان به تنه درخت در محل شکاف یا سوراخ جمع آوری می‌کنند.
صمغ گیاهان اسفنجی مانند کاهوی وحشی از آب‌گیری با فشردن آن‌ها در یک لیوان به‌دست می‌آید.
جمع‌آوری صمغ‌ها در هوای خشک نتیجه‌ی بهتری می‌دهد.
پیازها
برخی گیاهان دارویی به غیر از ریشه یا ریزوم، دارای پیاز هستند که در زیر خاک کاشته می‌شوند.
معمولاً پیازها را در فصل پاییز و کمی پس از اتمام گل‌دهی و به‌ثمر رسیدن میوه برداشت می‌کنند.
البته بسته به شرایط امکان دارد، پیاز کشت شده زودتر به بار برسد و بایستی در اواسط یا اواخر تابستان برداشت شود. برخی اوقات پیاز خوب رشد می‌کند و ممکن است آن‌قدر بزرگ شود که قابل استفاده نباشد.
جمع بندی
در پایان و به عنوان جمع‌بندی باید بگوییم؛ باید توجه داشت که اطلاعات به روز و علمی در مورد برداشت و استفاده از هر گیاه دارویی بسیار مهم است. مشورت با یک متخصص گیاهان دارویی و مطالعه دقیق کتب و منابع معتبر می‌تواند به شما کمک کند تا از خواص و موارد استفاده صحیح هر گیاه آگاه شوید.
